Będzińska lekcja historii: pierwsze ogródki działkowe

Przedwojenny Będzin był miastem silnie uprzemysłowionym. Życie mieszkańców, stłoczonych w skoncentrowanych w centrum kamienicach, jeszcze bardziej zaś w budowanych przy nich oficynach, pozbawionych dostępu bieżącej wody i kanalizacji, nie było łatwe. Ośrodkami życia były wybetonowane podwórka i ubogie w roślinność place. Miasto, poza Górą Zamkową, nie posiadało wielu miejsc zielonych. Możliwość obcowania z przyrodą mieli jedynie będzinianie żyjący na peryferiach miasta, w rodzinach posiadających domy i zwykle towarzyszące im pola. Władzom miasta sytuacja wydawała się naturalną, wobec czego nie należało zmieniać tego porządku rzeczy.

Sytuacja zmieniła się w czasie okupacji hitlerowskiej. Niemcy, chcąc stworzyć z Będzina ośrodek na miarę miast III Rzeszy, szybko zaczęli opracowywać plany zmian urbanistycznych, ale także programy porządkowania miasta i poprawy jego estetki. Pośród rozmaitych kroków, podjętych w tym kierunku (o tym w innym artykule) pojawiła się inicjatywa utworzenia na terenie Będzina pierwszych ogródków działkowych. Kwestia ich powstania cieszyła się szczególnym zainteresowaniem burmistrza miasta, Hansa Kowohla. Tworząc projekt przedsięwzięcia działkowego, burmistrz posiłkował się wzorcami, płynącymi z III Rzeszy. Dla poparcia swojej idei Kowohl powoływał się na cytat, umieszczony w jednej z niemieckich gazet 8 kwietni 1942 roku: "Najpiękniejsze niemieckie miasta są miastami zieleni". Według niemieckiej propagandy, obecnej i w tej dziedzinie życia, Niemcy mieli być pionierami kultury ogródkowej na podbijanych przez siebie terenach wschodnich.

Urządzanie będzińskich ogródków działkowych rozpoczęto w 1942 roku. Ich miejsce wyznaczono pomiędzy ówczesną ulicą Talstrasse (tłum. Dolinna-dzisiejsza Małobądzka) a Czarną Przemszą. Teren od północy ograniczała ulica Krasickiego (wtedy Poststrasse-Pocztowa). Aby zachęcić mieszkańców Będzina do korzystania z niemieckiej inicjatywy, pojawiły się ogłoszenia prasowe dotyczące korzyści, jakie mieszkańcy czerpać będą z posiadania ogródka: zieleń, świeże powietrze, ruch, a co za tym idzie zdrowie-wszystko to miało przekonać będzinian do hitlerowskiego pomysłu. Jak to u Niemców bywa - i tu wszystko było precyzyjnie dookreślone. Na początek miało powstać 85 ogródków o powierzchni 300-400 metrów kwadratowych. W tylnej części ogrodu miała być usytuowana drewniana lauba o rozmiarach cztery metry na dwa i pół metra. Do każdej działki miała być doprowadzona woda, organizatorzy zapewniali wyrównanie ziemi pod ogródki, przewidywano także ogrodzenie każdej jednostki. Okupanci mieli dostarczać sadzonek roślinnych. Drewo do wznoszenia altanek miało być do dyspozycji za darmo, natomiast potencjalni nabywcy zobowiązani byli płacić cztery fenigi za metr kwadratowy, czyli 300 marek niemieckich rocznie. Po dwóch latach użytkowania ogródek miał przejść na własność użytkownika - i chyba to był najbardziej przekonywujący argument w całej tej "ogródkowej" kampanii.

Zaplanowano nawet przebieg alejek działkowych, przyozdobionych pergolami, doprecyzowano, że pasma rabaty kwitowe mają mieć pięć metrów szerokości. Akcja spotkała się z całkiem sporym odzewem ze strony miejscowej ludności, dla której oferta była bardzo atrakcyjna. Zniechęcać mogła jedynie świadomość, że pomysłodawcą przedsięwzięcia byli znienawidzeni Niemcy. Mimo to, idea ogródków działkowych przyjęła się, z powodzeniem kontynuowana w okresie powojennym. A działki pomiędzy Małobądzką, a Czarną Przemszą istnieją do dnia dzisiejszego i mają swoich niestrudzonych użytkowników.